بازیافت زباله
بازیافت زباله
در ایران زبالهها یا در خاک دفن شده یا بیشتر در طبیعت، در مناطقی نزدیک شهرها، انبار میشوند تا بعد سوزانده شوند. همۀ این راه ها برای محیط زیست خطرناک است و باعث فرسایش خاک، آلودگی هوا، زشت کردن طبیعت و نامناسب شدن محیط طبیعی برای حیات وحش میشود.
هم اکنون شهروندان تهرانی، روزانه بیشتر از هفت هزار تن زباله تولید می کنند که هزینۀ سالانۀ جمع آوری آن برای شهرداری تهران، حدود ٥٠ میلیارد تومان است. این زباله مقادیر زیادی گاز گلخانه ای دی اکسید کربن تولید مى کند و حجم زیادی شیرابه از آن خارج می شود که سبب آلودگی آب های زیر زمینی و خاک است.
همزمان افزایش جمعیت و ازدیاد تولید زباله باعث می شود محل های دفن زباله هر سال بیشتر گسترش یابد. اگر تولید زباله با همین روال ادامه یابد، مدت زیادی طول نخواهد کشید که اراضی اطراف شهرها پر از زباله شده و محلی برای دفن زباله باقی نخواهد ماند.
بازگشت به طبیعت در مورد بسیاری از مواد موجود در زباله مدت ها طول می کشد و این مواد سال ها باعث آلودگى و آسیب به محیط زیست می شوند. شیشه و قوطی هاى فلزی و بویژه آلومینیومی صدها سال روی زمین باقی می مانند. کیسه ها و ظروف پلاستیکی امروزه یکی از بزرگ ترین مشکلات زیست محیطی هستند.
پلاستیک غیر قابل تجزیه است و کیسه های نایلونی حدود ٣٠٠ سال در محیط باقی می مانند. کیسه های پلاستیکی همراه باد همه جا پخش می شوند و گاه سر از دریا در می آورند و بلعیده شدن آنها توسط آبزیان سبب مرگ آنها می شود.
چنانچه پلاستیک و نایلون موجود در زباله سوزانده شود، اسید کلریدریک ایجاد می کند که باعث آلودگی هوا می شود و به انسان و دیگر موجودات آسیب می زند.
در عین حال، انباشته شدن زباله در اطراف شهرها شرایط مساعدی برای رشد میکروب ها و تولید و تکثیر حشرات و جانوران موذی نظیر موش ایجاد می کند. مگس که ناقل انواع اسهال، حصبه، وبا و سل است و موش که تکثیر آن بستگی به میزان زباله دارد و تیفوس و طاعون را اشاعه می دهد، در اثر انباشتگی زباله سلامت محیط انسانی را تهدید می کنند.
بعضی زباله های خانگی مثل انواع لامپ های مهتابی و جیوه ای و لوازم الکترونیکی به علت داشتن سرب و جیوه در ترکیب خود خطرناکند. همچنین تعویض خانگی روغن موتور ماشین و جاری کردن آن در فاضلاب شهری به دلیل وجود مواد سمی باعث آلودگی آب ها می شود. یک لیتر روغن موتور می تواند تا یک میلیون لیتر آب سالم را آلوده کند. در حالی که این روغن موتور قابل بازیافت و استفادۀ مجدد است و می توان آن را به تعویض روغنی ها تحویل داد تا برای تصفیه مجدد تحویل پالایشگاه دهند.
مدیریت زباله های شهری در هر جامعه ای از دغدغه های اصلی دولت به حساب می آید. سیاست هایی که دولت ها برای کاهش زباله در نظر می گیرند این سیاست ها شامل کاهش زباله در مبدأ، تفکیک از مبدأ و استفادۀ مجدد و بازیافت است.
متاسفانه به رغم سود اقتصادی زیاد بازیافت، به علت عدم آموزش و فرهنگ سازی مناسب و کافی در ایران، اغلب خانواده ها زباله هایشان را تفکیک نمی کنند.
بازیافت به آمادهسازی مواد برای استفادهٔ مجدد گفته میشود. موادی که معمولا قابل بازیافت می باشند عبارتند از آهن آلات قراضه آهن پلاستیک شیشه کاغذ مقوا برخی مواد شیمیایی زباله که به کود کمپوست تبدیل می شود.
بازیافت از بههدررفتن منابع سودمندوسرمایه های ملی جلوگیری میکند و مصرف مواد خام و مصرف انرژی را کاهش میدهد. با این کار، تولید گازهای گلخانهای نیز کاهش مییابد. بازیافت مهمترین مفهوم در مدیریت پسماند است.
منشاء مواد بازیافتی یا به عبارتی بازیافتنیها، بیشتر، منازل مسکونی و صنایع هستند. برای آسانتر کردن امر بازیافت معمولاًدو نوع جداسازی مواد صورت میگیرد که «تفکیک در مبدأ» و «تفکیک در مقصد» نام دارند. تفکیک در مبدأ در سطح شهر و خیابانها و فروشگاهها از طریق سبدها و سطلهای جداسازی مواد انجام میشود ولی برای تفکیک در مقصد مکان ویژهای به نام مرکز بازیافت مواد در نظر گرفته شدهاست.مرکز بازیافت مواد بازیافتی و غیر قابل بازیابی دستهبندی میشوند.بسیاری از فروشگاهها و کارخانههای بزرگ مواد زاید مانند قوطیهای کنسرو، بطریهای شیشهای و روزنامههای باطله را به منظور بازیافت از مشتری بازخرید میکنند
[ویرایش] نمادها و کدهای بازیافت مواد
پلیاتیلن ترفتالات (پلاستیک نوشابهها) |
ظروف pet میتواند بازیافت شده و دوباره به چرخه تولید این محصول یا محصولات مشابه دیگر برگردد، ولی آنچه که تاکنون این امر مهم را محقق نکرده است و نتوانسته PET را وارد چرخهٔ بازیافت نماید همانا مسئله اقتصادی آن است بهطوری که حتی زبالهگردهای حرفهای که در کیسههای حجیمشان از هر جنس زبالهای به چشم میخورد از جمع آوری pet خودداری مینمایند چرا که از دید افراد بالادستتر بازیافت زباله، جمعآوری PET فاقد توجیه اقتصادی است.
در سالهای
آغازین دههٔ هفتاد با تغییرات عمیقی که
در سطوح مختلف کشور به واسطهٔ پایان
جنگ و آغاز دوره معروف به سازندگی ایجاد شد تحولات همهجانبهای در بازار مصرف
کالاهای مختلف بهوجود آمد بهعنوان نمونه اگر یک دههٔ قبل نوشابه از کالاهای لوکس و ناپیدا محسوب میشد در این
دوره انوع گوناگون نوشابه توسط شرکتهای دولتی به قمدار وسیع به بازار عرضه شد.
حضور بخش خصوصی در تولید انواع نوشابه به این بازار شکلی تازه داد و آن را هر چه
بیشتر رقابتی کرد.
در بازار رقابتی تولیدکنندگان تلاش کردند تا با نوآوریهائی در حوزههای تولید و
بستهبندی از یکدیگر پیشی بگیرند. ظهورpet بهعنوان یک بستهبندی جدید
در
ناشی از آن را برای تولید الکتریسیته استفاده میکردند. موقعیت در این طرف: اقیانوس اطلس کمی متفاوت بود، برای مستعمران اولیه، ظاهراً آمریکا یک ذخیره بیپایان آنها براحتی زبالههای خود را در یک زبالهدانی خارج از شهر میریختند و از یک زبالهدانی، تا زمانی که پر شود استفاده میکردند و سپس از مکان دیگری استفاده میکردند. زمانیکه جمعیت آمریکا زیاد شد و مردم زمینها را برای کشاورزی استفاده میکردند، مقدار زبالهها زیاد شد.
اما روش خلاص شدن از زباله هنوز
پیشرفت نکرده بود و به کار ریختن اشغال در زبالهدانی ادامه دادند. امروزه به حدود
۵۵ درصد زبالههای ما از شهر خارج و در محلهای دفن زبالهدفن زباله بهداشتی دفن
میشود.
● نام دیگر
آشغال مردمی که به مطالعه اشغال میپردازند، اصطلاح زباله جامد شهری (Msw) را برای تشریح آن استفاده میکنند.
زباله جامد شهری، غذایی است که شما برای شام نخورید، کفشهای قدیمی، کوزههای قدیمی
کره بادامزمینی، یا پوست بیسکویت میباشد.
● تاریخ زباله ۵۰۰ سال قبل از میلاد: اولین شهری که واقعه
آشغال در آن قرارداشت، در آتن، یونان افتتاح شد.
▪ ۱۳۸۸:
پارلیمان انگلستان دفع زباله را در نهرها و گودالهای عمومی توقیف کرد.
▪ ۱۴۰۰: زباله
تا ارتفاع زیادی در بیرون دروازه پاریس کپه شده بود که مانع استحکامات شهر میشد.
▪ ۱۹۶۰: کاغذ از
فیبرهای بازیافت شده در یک کارخانه کاغذسازی در فیلادلفیا ساخته شد.
▪ ۱۸۴۲: گزارشی
در انگلستان بیماری به شرایط محیطی آلوده مرتبط میکند.
▪ ۱۸۷۴:
ارناتینگهام، انگلستان، تخریب کنندهها زبالهها را میسوزاندند و الکتریسیته
تولید میکردند. ده سال بعد، اولین کوره آمریکایی در نیویورک افتتاح شد.
▪ ۱۸۸۸: اولین بازیافت (انرژی از سوختن زباله در آمریکا در
نیویورک سیتی شروع شد.)
▪ ۱۹۰۰s: خوکها برای خلاصی از زباله در
چندین شهر استفاده شدند. یک کارشناس میگفت که ۷۵ خوک میتوانند یک تن زباله را در
روز مصرف کنند.
▪ ۱۹۰۴: اولین
دستگاههای عمده بازیافت آلومینیوم در آمریکا افتتاح شدند.
▪ ۱۹۲۰: محلهای
دفن زباله به عنوان مشهورترین راه خلاصی از زباله تشکیل شدند.
▪ ۱۹۶۸: کنگره،
اولین سری قانونهای مدیریت زبالههای جامد را تصویب کرد.
▪ ۱۹۸۷: یک
ارابه زباله در طول سیلندر بدون مکان برای خالی کردن بار خود میچرخیدند.
آمریکائیها با بحران زباله جدید روبرو شدند.
▪ ۱۹۸۹:مشکل
زباله جامد: دستور بحث برای عمل کردن، گزارش، گزارش موسسه حفاظت محیط زیست، از
بازیافت به عنوان ابزار مدیریت زباله حمایت میکند.
● همه انواع
زبالهها
زبالههای جامد شهری (Msw)
از خانهها، مشاغل و مدرسهها میآید. زباله جامد شهری شامل زباله ساخت و ساز،
صنعتی یا فاضلاب نمیشود. زباله جامد شهری میتواند به دو طریق طبقهبندی شود.
۱) بوسیله ماده:
چیزی که زباله از آن ساخته شده است. زباله میتواند پلاستیک، فلز، لاستیک، زباله
غذایی یا زباله جامد داخل حیاط میباشد. یک اسباب بازی پلاستیکی و یک کارتن
پلاستیکی ماست، در یک رده از لحاظ طبقهبندی مواد قرار دارند زیرا هردو از پلاستیک
تشکیل شدهاند.
۲) بوسیله محصول:
چیزی که زباله در ابتدا استفاده میشد. زباله ممکن است جای چیپس سیب زمینی، یک کفش
استفاده شده با یک اسباببازی شکسته باشد. یک ظرف نوشیدنی پلاستیکی و یک ظرف
نوشیدنی آلومینیومی از لحاظ طبقهبندی یک محصول میباشند زیرا هردو بعنوان ظرف
استفاده میشوند.
● دانستنیهای
بیشتر در مورد زباله
شما فکر میکنید، چه موادی بیشترین مواد زبالههای شهری در کشور شما می باشند؟
کاغذ؟ پلاستیک؟ فلز؟ اگر شما پلاستیک را شماره یک میدانید، شما با آمریکائیها
موافق هستید. اما شما در اشتباه هستید. جواب درست کاغذ میباشد. از لحاظ وزنی،
کاغذ ۳۶ درصد زبالههای جامد شهری را شامل میشود. پلاستیک ۱۱ درصد وزنی را دارا
میباشد.
مردمی که به مطالعه زباله میپردازند، دانستن در مورد استفاده زباله را مفیدتر از
دانستن در مورد جنس آن میدانند، آنها زباله را به پنج رده محصول طبقهبندی میکنند:
▪ ظرفها/ بستهبندی:
شامل قوطیها، کوزهها، ساکها، بطریها، جعبهها و مواد پیچیدنی می باشد. ظرفها
و بستهبندیها از بزرگترین ردهبندی محصولات میباشند.
▪ کالاهای مصرفی
بدون دوام:
این کالاها به این علت بدون دوام خوانده میشوند، زیرا برای مدتی طولانی باقی میمانند،
این رده شامل بسیاری از محصولات کاغذی، نظیر روزنامهها، مجلهها، و حولههای
کاغذی میباشد. این رده همچنین شامل لباسها و ظرفهای غذای دور ریختنی میباشد.
▪ کالاهای مصرفی
بادوام:
این کالاها به این علت بادوام خوانده میشود، زیرا برای مدتی طولانی باقی میمانند.
این رده شامل اقلام بزرگ اندازه نظیر ماشین لباسشویی، مبلمان قدیمی، و تایرهای
لاستیکی میباشد.
▪ زبالههای
حیاطی:
این رده اکثراً از خردههای علف تشکیل شده است، اما همچنین شامل گیاهان مرده، شاخههای
متوسط باد، و حتی کثیف میباشد.
● دفع زبالهها
چگونه میتوانیم مشکل دفع زبالهها را حل کنیم؟ یک جواب منفردی وجود ندارد. بیشتر
کارکنان موافقاند که ما باید چهار مرحله را برای مدیریت مشکلات زباله استفاده
کنیم:
▪ کاهش منبع
زباله:
کاهش مقدار زبالهای که ما در بخاریها تولید میکنیم به عنوان مثال: استفاده
آلومینیومی
▪ بازیافت:
استفاده از محصولات کهنه برای ساختن محصولات جدید.
مثال: استفاده از روزنامههای قدیمی برای ساختن کارتنهای تخممرغ
● زباله به
انرژی:
▪ سوزاندن زباله
سوزاندن زباله برای تولید بخار و الکتریسیته ودفن زباله سوختن زمانی که نمیتواند
سوزانده شود.
● ارزیابی زبالههای
جامد شهری
تا سال ۱۹۹۰ دولتها همیشه مقداری جدولبندی شدهٔ زبالههای
تولید شده در کشور به صورت وزنی گزارش میدادند. مردم از وزن برای ارزیابی یا سنجش
زبالههای جامد شهری استفاده میکردند زیرا درسترین اندازهگیری در دسترس بود در
این صورت وزن زبالههای حمل شده با کانون به زبالهدانیها مساوی با وزن زباله دفن
شده در زبالهدانی میباشد. برای فهمیدن که چه مدت یک زبالهدانی میتواند کاربردی
باشد وزن اهمیتی ندارد. حجم زباله مهم است، نه اینکه چقدر زباله وزن دارد.
همانطور که یک محقق میگوید زبالهدانیها بسته نمیشوند زیرا آنها بیش از حد وزن
دارند، آنها بخاطر اینکه به ظرفیت حجمی خود رسیدهاند بسته میشوند به عنوان یک
مورد، به مقدار زبالههای ظروف و بستهبندیها که در آمریکا تولید میشود، نگاه
کنید از یک طرف، مطالعات میگوید که وزن کل ظرفها و بستهبندیها در نهرهای زبالهای
جامد در سالهای اخیر کاهش یافته است. اما در مورد حجم چطور؟
اگر شما به محصولاتی که در قفسههای خواروبار فروشی آمریکا وجود دارد نگاه کنید،
شما باید به مطالعات شک کنید! آیا واقعاً بستهبندیهای کمتر نسبت به مطالعات وجود
دارد توضیحاش ساده است. سازندگان به ظرفهای آلومینیومی و پلاستیکی کم وزن روی
آوردهاند، ظرفهای فولادی و شیشهای سنگینتر را جایگزین میکنند. ظرفهای کمتری
در قفسههای خواروبارفروشی آمریکا وجود ندارد، فقط وزن آنها کم شده است.
آیا این ظرفهای کم وزن جای کمتری را در زبالهدانیها میگیرند؟ نه لزوماً.
مطالعات نشان میدهد که یک بطری سس پلاستیکی جای بیشتری را در زبالهدانیها نسبت
به یک بطری سس شیشهای می گیرند بنابراین سؤال بهتر از این اصل که آیا حجم ظرفها
و بستهبندیها در سالهای اخیر کاهش یافته است. جواب این سؤال نه میباشد.
مقدمه:
در
حال حاضر خرید یک کامپیوتر شخصی بسیار ارزان تر از ارتقاء دادن کامپیوتر قبلی است.
حال بر سر کامپیوتر قبلی چه خواهد آمد؟ ضایعات الکترونیکی که برخی از افراد آن را
به جنبه سیاه دنیای جدید دیجیتالی تشبیه کرده اند مشکلات زیادی را برای محیط زیست
ما به وجود آورده است. در این مقاله سعی کرده ایم به مسائل و مشکلات ضایعات
الکترونیکی بپردازیم[1].
زباله (Trash):
هر
آنجه به علت غیر قابل مصرف بودن دور ریخته می شود.
ضایعه (Waste):
ضایعه
شامل مواد جامد، مایع، و گاز غیر مطلوب پس از
تکمیل یک فرایند می باشد. ضایعات میتوانند به صورت منابع بالقوه ای در اکولوژی
صنعتی نگریسته شوند. آنچه در این مقاله مورد بحث است همان
ضایعات جامدی است که مربوط به اجزاء رایانه می شود و طبق فرایندی دوباره قابل
استفاده است.
ضایعات الکترونیکی (E-waste):
صنعت الکترونیک از رشد بالا و سریعی
برخوردار بوده است. همراه با این رشد، محصولات منسوخ شده و قدیمی صنعت رو ز به روز افزایش پیدا می کند؛
ضایعات الکترونیکی اکنون بیشترین رشد را در دنیای صنعت امروز داراست و بیشتر
کشورهای صنعتی گریبان گر این مساله هستند. اکنون بیشتر دولت ها به فکر بازیافت این
محصولات به صورت جامد هستند. بخشی از زباله صنعتی، طیف وسیعی از وسایل الکترونیکی
مثل فریزر، وسایل تهویه مطبوع، تلفن های دستی، ضبط صوت های شخصی و کلیه وسایل
الکتریکی مصرفی تا رایانه را شامل می شود[2].
انواع ضایعات الکترونیکی در رایانه:
1. تجهیزات فناوری اطلاعات
2. تجهیزات سرگرم کننده
3. تجهیزات ارتباط از راه دور
4. وسایل سمعی و بصری مانند دیسک فشرده،
5. اواع مختلف پرینتر ها و تجهیزات آنها مانند کاتریج
6. مدارهای الکترونیکی پرینتر ها
7. باتری ها
ضایعات الکترونیکی مشکلی بحرانی است:
1. ضایعات الکترونیکی مخاطره انگیز است.
ضایعات الکترونیکی شامل 1000 نوع ماده مختلف است که خیلی از آن ها سمی است و ممکن
است آلودگی های جدیدی ایجاد کند.
2.مواد الکترونیکی به علت پیشرفت سریع در تکنولوژی کارایی مطلوب خود را از دست می
دهد و بیش از سایر مواد تولیدی، ایجاد ضایعه می کند.
- در آمریکا بیش از
سایر کشورها از رایانه شخصی استفاده می شود. بیش از 50% خانواده ها دارای رایانه
شخصی هستند
- تا سال 2005 به ازای وارد شدن هر رایانه جدیدی به بازار، یک رایانه از رده خارج
میشود
- در آمریکا بیش از سایر کشورها از رایانه شخصی استفاده می شود(50 درصد)
- تنها در کالیفرنیا بیش از 2 بیلیون دلار خرج بازیافت این مواد درعرض 5 سال آینده
خواهد شد.
- در سال 1998 بیش از 20 میلیون رایانه در آمریکا از رده خارج شد که معادلی 5 تا 7
میلیون تن وزن داشت و 3% تا 5% در سال به آن اضافه می شود. در سال، 5% مواد جامد
بازیافتی را تشکیل می دهد[3].
ضایعات الکترونیکی در هند:
هند امروز حدود ۳۸/۱ میلیون رایانه خارج از رده دارد و تولیدکنندگان آن سالانه ۱۰۵۰
تن زباله الکترونیکی به آن اضافه می کنند. این تعداد نسبت
به ۲۰
میلیون رایانه خارج از رده آمریکا اندک است، اما یک «روند رو به رشد» را نشان می دهد. این مسأله با
ورود زباله های الکترونیکی از سنگاپور و کره جنوبی پیچیده تر گردیده است.
کارشناسان محیط زیست در هند هشدار داده اند که حتی به کارگیری روش های اولیه و مقدماتی
برای بازیافت ضایعات الکترونیکی برای سلامت انسان و محیط زیست بسیار خطرناک
است و بنابراین باید به صورت جدی از واردات زباله ها و پسماند رایانه ها به هند جلوگیری
شود. قسمت های رایانه - شامل نمایشگر (مانیتور)،
چاپگر، صفحه کلید، واحد مرکزی پردازش و به حرکت آورنده فلاپی - دارای فلزات قیمتی
مانند طلا، نقره و پلاتین است. البته حاوی مواد خطرناک مانند سرب، کادمیوم و جیوه
نیز می باشد و تجزیه و بازیافت این مواد برای
سلامتی انسان زیان آور است.
ضایعات الکترونیکی در ایران:
به گفته یکی از کارشناسان محیط زیست در سازمان محیط زیست ایران، هنوز هیچ
برنامه ای در زمینه بازیافت مواد الکترونیکی بویژه مواد سمی موجود در اجزاء سخت
افزار رایانهها وجود ندارد. به گفته این کارشناس اگر چه مواد سمی در رایانهها
وجود دارد ولی بازیافت آن ها به مراتب گران تر از دور انداختن آن هاست و در نتیجه
هنوز پیش بینی های لازم در این زمینه اتخاذ نشده است.
ضایعات الکترونیکی از کجا می آیند؟
در امور کوچک و شخصی: امروزه به علت افزایش
تکنولوژی، وجود نرم افزارهای کاربردی جدید،... معمولا هر 18 ماه یکبار رایانهها
را ارتقاء داده و هر رایانه بیش از چهار لی پنج سال عمر
مفید ندارد. توسط مراکز بزرگتر: مثل شرکت میکروسافت که دارای 50000 کارمند در
سراسر جهان است و هر سه سال یکبار، رایانه جدید برای اعضا تهیه می کند. چه بعضی از
آنها بیش یک رایانه در اختیار دارند[4].
ضایعات الکترونیکی به کجا می روند؟
1. در سال 1997 بیش از 3/2 میلیون ضایعات
الکترونیکی در آمریکا سوزانده و یا در زمین دفن شدند. به نظر می رسد که بیشتر
ضایعات الکترونیکی، خانگی یا مربوط به سازمانهای کوچک است که به جای عملیات
بازیافت، آن ها را می سوزانند؛
2. بعضی از رایانهها استفاده دوباره می شوند. یعنی وقتی که استفاده کننده
شخصی آن را از رده خارج می کند، توسط افراد دیگر مورد استفاده قرار می گیرد که
البته میزان آن سه درصد است. این ها به مدارس و یا شرکت هایی که سود چندانی ندارند
فرستاده می شوند. بعضی از مغازه ها آن را به قیمت کمتری می خرند، تعمیر می کنند و
دوباره برای سوده دهی به قیمت پایین می فروشند؛
3. بازیافت های خانگی: بازیافت مواد خیلی بهتر از خاکستر کردن آن ها است. در سال
1998، 11% رایانهها بازیافت می شد و هر ساله 18% به آن اضافه می شود و به نظر می
رسد که 12.75 میلیون رایانه (شامل مانیتور و صفحه کلید) در سال 2002 بازیافت شود.
معمولا برای بازیافت هر قطعه از رایانه 10 تا 30$ خرج می شود، چه بعضی از قطعات
رایانه بسیار ارزانتر از بازیافت آن است و طبیعتا افراد میلی برای بازیافت آن پیدا نمی کنند؛
4. زندان ها: در بعضی از زندان های آمریکا حدود 50000 نفر مشغول به بازیافت ضایعات
الکترونیکی هستند و 350 شغل جدید در زندان ها پدید آمده است. البته مطابق با
استاندارد [5]OSHA این کار درست نیست چرا که سلامت زندانیان را به مخاطره می
اندازد[6].
خطرات موجود در ضایعات الکترونیکی:
با وجود اینکه ضایعات الکترونیکی حاوی
موادی سمی هستند، افراد کمی با این موضوع آشنا هستند؛ موادی مانند: سرب و کادمیویم
که در ساخت صفحه مدارات، اکسید سرب و کادمیوم در monitor cathode ray tubes)CRTs)،
جیوه در صفحات مانیتور های صفحه تخت ، کادمیوم در باتری های رایانه ، پلاستیک های
که در کیس های رایانه استفاده می شود، کابل های معمولی و کابل های حاوی پلی وینیل
کلوراید که در هنگام سوختن (جهت آزاد سازی مس از درون سیم ها) اکسیدهای سمی آزاد
می سازند.
به علت وجود این گونه خطرات، بازیافت مواد الکترونیکی علاوهبر پیگردهای
قانونی، دارای مشکلات محیط زیستی خواهد بود. به همین علت با سوزاندن و یا دفن کردن ضایعات رایانهای
مشکلات اساسی از طریق ایجاد آلودگی های محیط زیستی به وجود خواهد آمد. دفن ضایعات
باعث می شود مواد سمی به درون آب های جاری و زیرزمینی آزاد شوند؛ همچنین سوزاندن
این مواد باعث ورود مواد سمی و اکسیدها به درون هوا می شود. به همین علت بازیافت
رایانه ها خطرات جدی از جنبه های محیط زیستی و شغلی، در برخواهند داشت. به خصوص
زمانی که صنعت بازیافت به علت سود دهی کم آن، مقررات مرتبط با مسائل ایمنی کارکنان
را رعایت نمی کنند.
جدول 1: مواد استفاده شده در رایانههای رومیزی وکارآیی رویه های جاری بازیافت
میزان کارآیی بازیافت |
وزن ماده در رایانه |
میزان (درصد ار کل وزن) |
نام |
20% |
13/8 |
22/9907 |
پلاستیک |
5% |
3/8 |
6/2988 |
سرب |
80% |
5/8 |
14/1723 |
آلومینیوم |
0% |
1/0> |
0/0016 |
ژرمنیوم |
0% |
1/0> |
0/0013 |
گالیوم |
80% |
12.3 |
20/4712 |
آهن |
70% |
0/6 |
1/0078 |
قلع |
90% |
4/2 |
6/9287 |
مس |
0% |
1/0> |
0./0315 |
باریوم |
80% |
0/51 |
0/8503 |
نیکل |
60% |
1/32 |
2/2046 |
روی |
0% |
1/0> |
0/0157 |
تنتالوم |
60% |
1/0> |
0/0016 |
ایندیوم |
0% |
1/0> |
0/0002 |
وندیوم |
0% |
0 |
0 |
تربیوم |
0% |
1/0> |
0/0157 |
بریلیوم |
99% |
1/0> |
0/0016 |
طلا |
0% |
1/0> |
0/0002 |
ایروپیوم |
0% |
1/0> |
0/0157 |
تیتانیوم |
80% |
1/0> |
0/0016 |
راتینیوم |
85% |
1/0> |
0/0157 |
کوبالت |
95% |
1/0> |
0/0003 |
پالادیوم |
0% |
1/0> |
0/0315 |
منگنز |
98% |
1/0> |
0/0189 |
نقره |
0% |
1/0> |
0/0094 |
انتیمون |
0% |
1/0> |
0/0063 |
بیسموت |
0% |
1/0> |
0/0063 |
کروم |
0% |
1/0> |
0/0094 |
کادیوم |
0% |
1/0> |
0/0002 |
نیوبیوم |
70% |
0/00096 |
0/0016 |
سیلینیوم |
0% |
1/0> |
0/0002 |
یتتریوم |
50% |
|
0 |
رادیوم |
95% |
|
0 |
پلاتنیوم |
0% |
1/0> |
0/0022 |
جیوه |
0% |
1/0> |
0/0013 |
آرسنیک |
0% |
15 |
24/8803 |
سیلیکا |
سازمان حفاظت محیط
زیست آمریکا(US
Environmental Protection Agency
( در زمینه بازیافت ضایعات الکترونیکی در آمریکا فعالیت های زیادی را انجام داده و
نقش مهمی را در این زمینه ایفا کرده است.
بین سالهای 1997تا 2004 بیشتر از 315 میلیون رایانه در آمریکا غیر قابل
استفاده شده اند که حدود :
2/1 بیلیون آن از سرب
2 میلیون پوند آن از کادیوم
400000پوند آن از جیوه و
4 بیلیون پوند آن از پلاستیک است.
فهرست اجزاء الکترونیکی
سمی در رایانه
• تخته مدار رایانه که دارای فلزات سنگین مثل
سرب و کادیوم است
• باطریهای رایانه که داری کادیوم است
• لامپ پرتو کاتودی به همراه اکسید سرب و باریوم
• کابل های مسی با پوشش «پی.وی.سی.» و قطعات پلاستیکی رایانه که در زمان
سوخته شدن برای بازیافت فلزات ارزشمند دی اکسید های بسیار سمی را از خود آزاد می
کنند
اخیرا تحقیقاتی در آمریکا صورت گرفته که نشان داده
که تا سال 2004 بیشتر از 315 میلیون رایانه غیرقابل استفاده خواهند شد.
تا سال 1997 متوسط استفاده مفید از یک رایانه 4 الی 6 سال بود و این تا سال 2005
به 2 سال کاهش پیدا می کند[7].
صادرات- بهترین راه فرار:
یکی از علت های اساسی که ایالات متحده
آمریکا با مسائل مرتبط با ضایعات الکترونیکی مواجه نمی شود، راه فراری است که آنها
و برخی دیگر از کشور ها از آن استفاده می کنند: صدور ضایعات به کشورهای در حال
توسعه آسیایی. بیشترین ضایعات الکترونیکی توسط کشورهای توسعه یافته در جهان تولید
می شود . صدور ضایعات به کشورهای توسعه نیافته به طور تاریخی بهترین راه فرار
کشورهای صنعتی از مشکلات مرتبط با آن بوده است. در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90
عموم مردم در اکثر کشورها تظاهراتی را بر علیه این مسئله بر پا کردند تا بدین
ترتیب قوانین بین المللی همانند Basel
Convention تصویب شدند.
ولی در حال حاضر مشکل جدید تری در خصوص
تجارت با ضایعات تحت عنوان بازیافت به وجود آمده است. زیرا در حال حاضر مواد
الکترونیکی جهت انجام بازیافت به کشورهای آسیایی فرستاده می شوند. به همین علت در
سال 1994 Basel
Convention منع صدور هر نوع از ضایعات خطرناک را از کشورهای
غنی به کشورهای در حال توسعه تحت هر عنوانی- مانند بازیافت- ممنوع ساخته است.
بازیابان در قالب تاجران ضایعه:
مصرف کنندگان ممکن است تعجب کنند وقتی
دریابند اکثر شرکت هایی که خود را تحت عنوان «بازیابان رایانه و ضایعات
الکترونیکی» می نامند بیشتر به تجارت ضایعات می پردازند تا به کار حقیقی بازیابی
ضایعات الکترونیکی! آنان این کار را به طور مستقیم و یا غیر مستقیم انجام می
دهند[8].
چگونه ضایعات الکترونیکی را کاهش دهیم؟
برخی از راه حل ها :
1. ممنوع اعلام کردن صادرات ضایعات الکترونیکی: همانند آن چه در کشورهای عضو
اتحادیه اروپایی اجرا می شود، ایالات متحده آمریکا نیز باید صادرات ضایعات
الکترونیکی را که حاوی مواد مضر هستند ممنوع اعلام کند.
2. خارج کردن سموم: جلوگیری از آلودگی تنها به معنای بازیافت ضایعات نمی باشد،
بلکه باید از ابتدا موادی تولید شوند که حاوی مقداری کم از ضایعه باشند و در آنها
از مواد خطرناک استفاده نشده باشد.
3. تمرین احتیاط- جلوگیری از ورود مواد سمی: یعنی حتی اگر احتمال آن می رود که
استفاده از ماده ای باعث ایجاد خطر شود، جداًَ از استفاده از آن جلوگیری شود.
4. مسئولیت پذیر کردن تولید کننده:در این مرحله تولید کننده باید مسوولیت هزینه
های آنچه تولید کرده است را بر عهده گیرد. به این ترتیب آنان مجبور خواهند بود
موادی که دارای خطر کمتری هستندتولید کنند.
5. مجبور کردن تولید کنندگان به پس گرفتن مواد : به این ترتیب آنان مجبور هستند
موادی را که تولید کرده اند در پایان عمر مفیدشان پس بگیرند.
6. طراحی به نحوی که قابلیت استفاده طولانی مدت، ارتقا، و بازسازی و استفاده مجدد
داشته باشند: از آنجاییکه سود بیشتری را تولید کنندگان از طریق تولید منابع جدید و
مجبور کردن مشتریان به خرید آنان بدست می آورند به این ترتیب از تولید ضایعات
جلوگیری خواهد شد.
7. طراحی برای بازیافت: هنگامی که وسیله ای
تولید شد باید اطمینان حاصل شود که در هنگام بازیافت دوباره آنان مواد خام اولیه
موادمضری را ایجاد نکنند[9].
- تجربه ای از کشور سوییس در این زمینه:
در اواسط سال 1998 بود که در سوئیس برای آشغالهای الکترونیکی اقداماتی شروع شد.
در سوئیس دو سازمان S.EN.S (مؤسسه سوئیسی بازیافت زباله ها) و SWICO
(انجمن صنایع فناوری ارتباطات و اطلاعات سوئیس) نقش مهمی را در این زمینه ایفا می
کنند . آنها جوازهایی برای متخصصین بازیافت زباله ها صادر می کنند و با بازرسی های
منظم، ماشین آلات را کنترل می کنند. تا اواخر سال 2001 چهار جواز توسط SWICO
و ده جواز توسطS.EN.S
به متخصصین بازیافت زباله ها واگذار شد و هشت جواز توسط هر دو سازمان به
متخصصین بازیافت پرداخت شد. این دو انجمن 427 شعبه در سراسر سوئیس دارند[10]
پیشنهادات:
آنچه
بیش از پیش نیاز است:
1. ایجاد دفاتر و اتحادیه هایی محلی که به امر رسیدگی به بازیافت ضایعات
الکترونیکی بپردازند. این دفاتر می توانند به شناسایی محلهایی که نیاز به این
ضایعات دارند بپردازند. برای مثال در ایالات متحده شاهدتعداد زیاد این گونه از
دفاتر هستیم مانند: Neveda Division of Environmet Protection و یاSilicon Valley Toxics Coalition.
2. برنامه ریزی برای بازیافت مواد می توانند از وظایف نمایندگان و شرکت های
تولید کننده باشد ( مانند آنچه شرکت [11]IBM و یا [12]Dell
انجام داده اند). در حال جاضر شاهد آن هستیم که سیستم عامل لینوکس به نحوی برنامه
ریزی شده است که بتواند به عنوان ابزاری برای حمایت از محیط زیست استفاده شود.
زیرا این سیستم نیازی به سخت افزارهای پیچیده
ای ندارد و می توان به وسیله آن استفاده بهینه تری از کامپیوترهای قدیمی کرد[13].
3. استفاده مجدد و اهدا مواد الکترونیکی به مراکزی که به آنها نیاز دارند
4. بازیابی مواد الکترونیکی.
5. خرید وسایلی که ضرری برای محیط زیست ندارند و دارای علامت های مخصوص نشان
دهنده این مطلب باشند[14]
6. آنچه برای کشورهای درحال توسعه مهم می باشد، تدوین قوانینی در ارتباط با
بازیافت مواد الکترونیکی است. قوانینی که توسط آژانس حمایت از محیط زیست در آمریکا
تدوین شده اند می تواند الگویی مناسب در این امر باشد
- ۹۲/۱۲/۱۳