اهمیت نقش جنگل ها

.

.

.

.

 

 

 

جنگل

جنگل ناحیه ای که از درختهای انبوه پوشیده باشد را جنگل می نامند. در جنگل طبیعی معمولاً درختان کوچک و بزرگ وتنومند بطور نامنظم وهمچنین علفهای خودرو فراوانند.

1

تعاریف جنگل

تعریف اول

جنگل ناحیه ای که از درختهای انبوه پوشیده باشد را جنگل می نامند. در جنگل طبیعی معمولاً درختان کوچک و بزرگ وتنومند بطور نامنظم وهمچنین علفهای خودرو فراوانند.

تعریف دوم

جنگل مجموعه ای است از درختان، درختچه ها، پوشش گیاهی، جانوران و میکروارگانیسم ها (قارچها، باکتریها و ویروسها) که به همراه عوامل طبیعی غیر حیاتی مانند خاک، آب، دما، باد و ... محیط و رویشگاه (Habit) مشخص و معلومی را به وجود آورده اند.

جنگلها در تمام نواحی زمین که قابلیت رشد درخت در آنها وجود دارد و از نظر ارتفاع در زیر خط درخت قرار دارند یافت می شوند، مگر اینکه بارش باران در آنجا کم بوده، یا تناوب آتش سوزیهای طبیعی زیاد باشد. جنگلها عمدتاً شامل تعداد زیادی از گونه های درختان با ارتفاع مختلف می باشند، و در کنار اینها درختچه ها و درختان جوان رشد می کنند، که سبب استفاده بهینه از نور آفتاب می شود. یک جنگل به شکل طبیعی اش، محل زندگی بسیاری از جانوران و گونه های گیاهی می باشد، و زیست توده آن در هر واحد سطح، در مقایسه با بیشتر زیست بومها زیادتر می باشد. از دیدگاه بوم شناختی، ممکن است یک جنگل از یک درختزار متمایز باشد. جنگل کم و بیش، سایبانی متراکم دارد، و شاخ و برگ درختان به هم می رسند یا این که در هم تنیده می شوند؛

2

 

.یک درختزار عمدتاً سایبان بازی دارد، که مقداری نور خورشید از بین درختان نفوذ می کند.

بیشتر از تمام مناطق دنیا جنگلهای برگ ریز معتدل بر اثر فعالیتهای انسان تحت تأثیر قرار گرفته اند. در اکثر مناطق معتدل، نواحی وسیعی از جنگلها برای احداث راههای کشاورزی از بین رفته اند. این فرآیند چندین قرن پیش در اروپا آغاز شد و منجر به باقی ماندن تعداد کمی از جنگلهای خالی از سکنه شد. در شرق آمریکای شمالی، جنگل زدایی با ورود مهاجران اروپایی آغاز شد اما هنوزبه وسعت آنچه در اروپا رخ داده، نرسیده است.

 

3

بوم شناسی

عوامل زیستی و غیر زیستی رویشگاه های جنگلی با تأثیرات متقابلی که بر هم می گذراند، سبب برقراری و تداوم سیکل حیاتی در جنگل می شوند به عبارتی دیگر این تأثیرات دینامیک سبب ایجاد مراحل و فازهای تحولی در جنگل می شود. جوامع جنگلی گوناگون در نتیجه تأثیرات متقابل عوامل حیاتی و غیر حیاتی بر هم در طی دوران بسیار طولانی که به میلیونها سال قبل بر می گردد؛ توانسته اند بر مبنای ویژگیهای اکولوژیکی و نیازهای زیستی خود، مناطق مختلفی را تحت پوشش خود قرار دهند. به عبارتی دیگر هر گونه گیاهی شرایط اکولوژیکی خاصی را می تواند؛ تحمل کند و بر همین اساس در مناطق مختلف دنیا پوشش گیاهی متفاوتی را شاهد هستیم. به طوری که در عرض های جغرافیایی پایین جنگلهای تروپیکال (مناطق حاره ای) را شاهدیم و با افزایش عرض جغرافیایی به ترتیب گونه های مناطق مدیترانه ای، معتدله خزان کننده و در نهایت گونه های سوزنی برگ همیشه سبز (مناطق بوره آل) را می توانیم مشاهده کنیم. اما این وضعیت در برخی مناطق به دلیل تفاوتهایی که در شرایط اکولوژیکی به وجود می آید از جمله شرایط توپوگرافیک (پستی و بلندی)، ادافیک (خاک)، بیوتیک (زیستی)، کلیماتیک (آب و هوا)، ممکن است مغایر با اصول کلی عنوان شده در بالا باشد. به طور مثال در ارتفاعات مناطق تروپیکال (حاره ای) چه بسا گونه های مناطق معتدله و... را شاهد هستیم. اما آنچه را که باید به آن اشاره نمود این است که اجزا اصلی تشکیل دهنده رویشگاههای جنگلی نیز مانند تمام جوامع زیستی در طول حیات خود همواره متأثر از عوامل طبیعی و غیر طبیعی، تحولات گوناگونی را سپری می نمایند.

 

 

4

اهمیت نقش جنگل ها:

زیست بوم های اصلی کره زمین کدامند؟
یکی از عوامل مهم پدید آمدن آب و هواهای گوناگون در عرض های جغرافیایی مختلف است.به دلیل تنوع آب و هوا و خاک، ارتفاع، جنس زمین و ... زیست بوم های گوناگونی در سطح زمین به وجود آمده است. زیست بوم ها مناطق  عمده  و وسیع محیطی هستند که با پوشش گیاهی وجانوری خاصی مشخی می شوند. برخی از جغرافیدانان سطح کره زمین را به نه منطقه محیطی اصلی یا زیست بوم تقسیم کرده اند. البته مرز زیست بوم ها  تقریبی است و ممکن است در برخی  نواحی  نامنظم و یا با دخالت انسان تغییر یافته باشد. آب و هوای هر زیست بوم مشخص می کند که چه  نوع جاندارانی به طور دائم در آن زندگی می کنند. هر زیست بوم معمولاً بخش هایی ازچند تا قاره رادربرگرفته است.

علل و پیامدهای تخریب زیست بوم ها چیست؟
فعالیت های انسان  در سایر نواحی کره زمین موجب  تغییر شدید و تخریب زیست بوم ها شده است. سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم برای سوخت منازل و پخت غذا، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی، گسترش بی رویه شهرها و کارخانه ها همه از علل انهدام زیست بومها می باشد.
استعمارگران اروپایی از آغاز قرن نوزدهم در نواحی استوایی، مزارع  قهوه و کائوچو ایجاد  کردند. زیرا که صدور این محصولات سود زیادی داشت این امر سبب شد که بخشی از جنگل های استوایی از بین برود و به مزارع استعماری تبدیل شود. امروزه نیز بعضی از قبایلی که در این ناحیه  زندگی می کنند، بخشی از جنگل را با سوزاندن و یا قطع

5

درختان به زمین های کشاورزی  تبدیل می کنند و پس از چند سال استفاده

بعلت رویش سریع درختان وکم قوتی زمین آن رارها کرده و به جای

 دیگری می روند این کشاورزی به کشاورزی گذار (نوبتی) معروف است.
چرا جنگل های آمازون را ذخایر جهان می نامند؟
جنگل های آمازون وسیع ترین جنگل های جهان هستند که هزاران گونه درخت و گیاه  در آن زندگی می کنند. درختان با ارزشی مانند هوِآ ، نخل روغنی و...برخی ازگونه های جانوری و گیاهی  بسیار کمیاب در جهان در این جنگل ها دیده می شوند.
عوامل دیگری چون احداث یک بزرگراه سراسری،پرورش گاو، ‌قطع درختان برای  بهره برداری از منابع معدنی چون  بوکسیت و سنگ آهن و سایر معادن و دادن زمین جنگلی  به  افراد  فقیر و بدون مسکن از عوامل تخریب این جنگل ها بوده است.
از زمان ساخت بزرگراهی که از داخل جنگل های آمازون عبور می کنند وجاده های فرعی مربوط به آن تا سال 1990 میلادی حدود 10 تا 12 درصد جنگلهای با ارزش این منطقه نابود شدند. پرورش دام در سطحی بسیار گسترده که با سرمایه وحمایت کشورهای خارجی دراین ناحیه صورت می گیرد، باعث نابودی پوشش گیاهی و حتی فرسایش شدید خاک شده است.
جنگل های آمازون یکی از منابع مهم تأمین کننده اکسیژن جهان است وبه همین دلیل هم به این جنگل ها ریه های تنفسی جهان گفته می شود. با از بین رفتن جنگل های آمازون تعداد بی شماری از انواع گونه های با ارزش گیاهان و جانوری که دراین مناطق زندگی می کردند نیزنابود خواهند شد وانسان هایی که در داخل این جنگلها ساکن بودند و با فروش میوه ها و فرآورده های جنگلی روزگارخود را می گذرانیدند ،‌منابع مهم درآمد خود را از دست می دهند.                   6

 

7

پراکندگی و انواع جنگل ها و مراتع در ایران:

به دلیل رطوبت زیاد و اعتدال هوا و خاک مساعد درکرانه های دریای خزرودامنه های شمالی البرز جنگل های انبوهی در این ناحیه روییده است . بیش از نیمی از درختان این جنگل ها راش و ممرز می باشند. اهمیت جنگل های شمالی بدلیل تجارتی و صنعتی بودن آن است.

 جنگل های نواحی نیمه مرطوب ارسباران:

این جنگل ها در شمال غرب ایران که شامل حوضه آبخیز رودخانه ارس است روییده اند.این جنگل ها عمدتاً مخروطی از درختان بلوط و راش سفید تشکیل شده اند.  

جنگل های نواحی نیمه خشک:

جنگلها رابراساس معیارهای مختلفی تقسیم بندی کرده اند قسمت های عمده ای ازآنها راجنگل های زاگرس تشکیل می دهد. جامعه جنگلی بلوط ایران وسیع ترین پوشش گیاهی مغرب و جنوب غربی ایران است. این جنگل ها از نظر تجاری اهمیت زیادی ندارند اما از نظر حفاظت خاک و آب های جاری و تعدیل آب و هوا و گذران اوقات فراغت نقش مهمی دارند.
جنگل های حرا :‌جنگل های حرا در سواحل کم عمق  خلیج  فارس در محدوده بندرعباس و جزیره قشم جنگل های گرمسیری مانگرو یا حرا قرار دارند. این جنگل ها در هنگام مد تا نیمه به زیر آب می روند و در هنگام جزر سر از آب بیرون می آورند. از آب شور دریا  تغذیه  می کنند و از نظر داروسازی و تغذیه دام ها اهمیت دارند.
مرتع: مرتع یا چراگاه زمینی دارای پوشش گیاهی است و دام می تواند مدتی در آن چرا کند.

8

اهمیت مراتع ایران عبارتند از :

1.جلوگیری از فرسایش خاک

2.تامین علوفه مورد نیاز دام

3.استفاده در صنایع یا دارو سازی

4.زیستگاه جانوران

بهره برداری از جنگل ها و مراتع:

این زمانی امکان پذیر است که به اندازه میزان تولید و توان آنها مورد استفاده قرار گیرند. جنگل ها و مراتع کشور از باارزش ترین منابع ملی هستند در گذشته حدود 11 تا 18 درصد خاک کشور،‌ پوشیده از جنگل بود که در حال حاضر این رقم به 4/7 درصدکاهش یافته است.مهم ترین علل تخریب جنگل ها و مراتع کشورعبارتند از:چرای بیش ازحد دام ها،کندن بوته ها برای مصارف سوخت روستاییان، قطع درختان و از بین بردن مراتع به منظور تبدیل به زمین کشاورزی،‌خانه های مسکونی ، کارخانه ها و غیره . یکی از آثار مهم از بین رفتن مراتع، کاهش میزان دام هاست.

 

 

 

 

9

10