احمد شاه

احمدشاه قاجار

.

	احمدشاه قاجار
جای حکومت		ایران
دودمان		قاجار
تاجگذاری		۱۲۹۳ خورشیدی تهران
لقب		احمد میرزا
زادروز		بهمن ۱۲۷۵ خورشیدی، ۲۷ شعبان ۱۳۱۴ قمری تبریز، ایران
پایان حکومت		۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ خورشیدی
درگذشت		اسفند ۱۳۰۸ خورشیدی پاریس، فرانسه
نام پدر		محمدعلی شاه قاجار
شاهنشاه پیشین		محمدعلی شاه قاجار
شاهنشاه پسین		رضاشاه پهلوی
دین		اسلام، شیعه اثنی عشری
همسران		لیدا جهانبانی بدرالملوک والا (دختر ظهیرالسلطان والا) خانم‌خانما معزی (نوه معزالدوله) دل‌آرام خانم فاطمه خانم
فرزندان		ایراندخت همایوندخت مریم‌دخت فریدون میرزا
وزیران سرشناس		مشیرالدوله، مشیرالدوله پیرنیا، قوام‌السلطنه، وثوق‌الدوله، رضاخان سردارسپه

 

احمدشاه قاجار (۱۲۷۵ تبریز — ۱۳۰۸ پاریس) هفتمین و آخرین پادشاه قاجار در ایران بود. او دومین پسر محمدعلی‌شاه و نخستین فرزند پسر او از ملکه جهان بود که در هنگام ولیعهدی پدرش در تبریز به دنیا آمد و پس از فتح تهران و خلع محمدعلی‌شاه، توسط مجلس عالی رجال و بزرگان مملکت در ۱۲سالگی به سلطنت رسید. تا رسیدن او به سن بلوغ و تاج‌گذاری در تیر ۱۲۹۳ خورشیدی، ابتدا عضدالملک و سپس ناصرالملک از سران ایل قاجار نایب‌السلطنه بودند.

مدال یادبود احمدشاه - نصرت غیرت عزت همت

 

کودکی

دوران کودکی احمدشاه در تبریز سپری شد. قبل از رسیدن به مقام سلطنت «احمد میرزا» خوانده می‌شد.

ازدواج[ویرایش]

احمدشاه در سن ۱۷سالگی (یک سال پیش از تاج‌گذاری) با «بدرالملوک والا» دختر ظهیرالسلطان والا (نوادهٔ عباس‌میرزا)، ازدواج کرد. این ازدواج توسط مادر احمدشاه ترتیب داده شده بود. عروس در آن هنگام ۱۲ساله بود و در تنها مدرسهٔ دخترانهٔ تهران درس می‌خواند. مراسم عقد با تشریفات مفصلی انجام شد و حاصل این ازدواج دختر بزرگ احمدشاه، ایراندخت بود.

قبر بدرالملوک والا در بهشت زهرا

گفته می‌شود بدرالملوک بسیار زیبا بود و احمدشاه به او علاقهٔ بسیار داشت. اغلب او را به تالار آیینه کاخ گلستان می‌برد و به انعکاس عکس او در آینه‌ها می‌نگریست و می‌گفت: «در این‌جا من فقط یک بدری ندارم، بلکه هزاران بدری دارم».

احمدشاه ۴ بار دیگر نیز ازدواج کرد و به‌جز لیدا جهانبانی که از وی صاحب فرزندی نشد، صاحب ۳ دختر به نام‌های «مریم‌دخت» (از دل‌آرام) (۱۹۱۵-۲۰۰۵)، «ایراندخت» (۱۹۱۶-۱۹۸۴) از بدرالملوک، «همایون‌دخت» (از خانم‌خانما معزی) (۱۹۱۷-۲۰۱۱) و یک پسر به نام فریدون‌میرزا (از فاطمه) (۱۹۲۲-۱۹۷۵) شد.

 

 

 

 

 

پادشاهان قاجار

قاجاریان
شاهان
	عنوان آغامحمدخان فتحعلی‌شاه محمدشاه ناصرالدین‌شاه مظفرالدین‌شاه محمدعلی‌شاه احمدشاه	دورهٔ سلطنت ۱۱۶۱-۱۱۷۶ ۱۱۷۶-۱۲۱۳ ۱۲۱۳-۱۲۲۷ ۱۲۲۸-۱۲۷۵ ۱۲۷۵-۱۲۸۵ ۱۲۸۵-۱۲۸۸ ۱۲۸۸-۱۳۰۴
نخست‌وزیرهای مشهور
حاج ابراهیم کلانتر قائم مقام فراهانی حاج میرزا آقاسی امیرکبیر سپهسالار مستوفی‌الممالک امین‌السلطان عین‌الدوله مشیرالدوله مشیرالدوله پیرنیا قوام‌السلطنه وثوق‌الدوله
چهره‌های سرشناس
عباس میرزا نایب السلطنه محمدعلی میرزا دولتشاه میرزارضا کرمانی میرزای شیرازی کامران میرزا ظل‌السلطان تاج‌السلطنه فروغ‌الدوله فخرالدوله شعاع السلطنه ارشدالدوله سالارالدوله مهد علیا حسین بهزاد ستارخان یپرم‌خان صمصام‌السلطنه حیدرخان عمواوغلی میرزا کوچک‌خان جنگلی علیقلی خان سردار اسعد
رویدادهای مهم
قرارداد آخال معاهده پاریس معاهده گلستان معاهده ترکمنچای امتیازات و قراردادها جنگ‌های ایران و روسیه
جنبش مشروطه
قیام تنباکو جنبش مشروطه فرمان مشروطیت جنبش جنگل

سلطان احمدشاه قاجار آخرین پادشاه قاجار بود. احمدشاه سال ۱۲۷۵ خورشیدی در تبریز متولد شد. پدرش محمدعلی‌شاه و مادرش ملکه جهان تنها همسر عقدی محمدعلی‌شاه و نیز دختر کامران میرزا نایب‌السلطنه فرزند ناصرالدین‌شاه بود. احمدشاه پس از درگذشت پدربزرگش مظفرالدین‌شاه و با آغاز سلطنت پدرش به ولایتعهدی انتخاب شد. خلع پدرش محمدعلی‌شاه به گونه‌ای تحقیرآمیز و همراه با تهدید و تبعید او و ملکه جهان از ایران برای احمدشاه بسیار تلخ بود. پس از خلع محمدعلی‌شاه، مجلس عالی که متشکل از مشروطه‌خواهانی بود که تهران را فتح کرده وشاه را خلع کرده بودند، احمدشاه را به سلطنت انتخاب کرد، ولی وی علاقه‌ای به سلطنتی که به او تحمیل شده بود، نداشت و آن را ظاهری می‌دانست و بیشتر سردار اسعد بختیاری و سپهدار تنکابنی را متهم می‌کرد که می‌خواهند به نام او و به کام خویش سلطنت کنند؛ چون احمدشاه بر اساس قوانین اساسی مشروطه نمی‌توانست سلطنت را به عهده بگیرد برای وی نایب‌السلطنه انتخاب شد. اولین نایب‌السلطنه احمدشاه، بزرگ ایل قاجار علیرضاخان عضدالملک بود. دومین نایب‌السلطنه ناصرالملک قره گوزلو بود که نقش مهمی در تربیت احمدشاه داشت.

احمدشاه در تیر ۱۲۹۳ تاجگذاری کرد وآغاز به عهده گرفتن رسمی و قانونی سلطنتش همزمان با جنگ جهانی اول بود. با وقوع این رخداد، احمدشاه فرمان بی طرفی دولت ایران را صادر کرد. احمدشاه در سال ۱۲۹۷ خورشیدی و به دنبال پایان جنگ جهانی اول، صمصام‌السلطنه بختیاری را از نخست وزیری عزل و در شانزدهم مرداد ۱۲۹۷ وثوق‌الدوله را به ریاست الوزرایی انتخاب کرد.

وثوق‌الدوله توانست امنیت نسبی را در کشور برقرار کند. غائله نایب حسین کاشی در کاشان و نیز حرکت کمیته مجازات در تهران به وسیله وثوق‌الدوله سرکوب شدند. در عصر نخست وزیری وثوق‌الدوله قرارداد ۱۹۱۹ با دولت انگلیس منعقد شد که این قرارداد با انتقادهای گسترده‌ای مواجه شد و برخی آن را مخالف استقلال ایران دانستند؛ اما وثوق‌الدوله این قرارداد را در جهت حفظ استقلال و تمامیت ارضی ایران دانست، ضمن این که تلاش کرد با استفاده از دوستی با دولت انگلیس برخی سرزمین‌های قفقاز و کردستان عراق را بازپس بگیرد. مخالفت‌های مردمی به توفیق نیافتن قرارداد منجر شد. احمدشاه در میهمانی شام لرد کرزن وزیر امور خارجه انگلستان به صراحت قرارداد 1919 را تایید می‌کند و نوشیدنی خود را به سلامتی لرد کرزن و خانم ایشان می‌نوشد.^[۱] احمدشاه قاجار در قبال امضای این قرارداد مقرری ماهانه 15 هزار تومانی و تضمین سلطنت خود را از انگلیسیان خواست.^{[۲] [۳]}

وثوق‌الدوله احمدشاه را رهسپار یک سفر اروپایی کرد. در این سفر، احمدشاه در انگلستان مورد استقبال وسیع و گرم قرار گرفت؛ احمدشاه پس از بازگشت به تهران در تیر ۱۲۹۹ استعفای وثوق‌الدوله را قبول کرد. احمدشاه سپس میرزاحسن خان مشیرالدوله (حسن پیرنیا) را به ریاست دولت انتخاب کرد.

شاه تلاش کرد در دولت‌های مشیرالدوله و سپهدار رشتی با روسیه ارتباط برقرار کند و با اعزام مشاورالممالک انصاری به مسکو زمینه‌های انعقاد قرارداد ایران و شوروی ۱۹۲۱ را فراهم کرد؛ در سوم اسفند ۱۲۹۹ احمدشاه در برابر کودتای سیدضیاء و رضاخان میرپنج قرار گرفت و مجبور شد سید ضیاءالدین طباطبایی را به ریاست الوزرایی انتخاب کند. احمدشاه در خرداد ۱۳۰۰ با کمک رضاخان موفق به عزل سیدضیاء شد و سپس قوام‌السلطنه را به ریاست الوزرایی منصوب کرد. متعاقبا کابینه‌های قوام، مشیرالدوله، کابینه دوم قوام، مستوفی‌الممالک و کابینه آخر مشیرالدوله از سوی احمدشاه روی کار آمدند. شاه سفری کوتاه هم به اروپا داشت و به ایران بازگشت، ولی با سقوط کابینه مشیرالدوله در آبان ۱۳۰۲ مجبور شد به‌رغم میل قلبی‌اش، رضاخان سردارسپه را که در همه این مدت وزیر جنگ بود، به نخست‌وزیری انتخاب کند و فورا در همان آبان ۱۳۰۲ ایران را به مقصد فرانسه ترک کرد. این سفر در واقع آغازی بر تبعید احمدشاه بود. احمدشاه فروردین ۱۳۰۳ رضاخان را از ریاست الوزرایی عزل کرد، ولی با حمایت نکردن مجلس مجبور شد بار دیگر رضاخان را نخست‌وزیر کند. در شهریور و مهر ۱۳۰۳ شورش خزعل در خوزستان رخ داد. رضاخان در جریان ماجرای شورش خزعل احمدشاه را به حمایت از خزعل متهم کرد. به هر روی در نهم آبان ۱۳۰۴ سرانجام با رای مجلس شورای ملی احمدشاه از پادشاهی خلع و سلسله قاجاریه منقرض اعلام شد. مجلس موسسان که متعاقبا گشایش یافت رضاخان را با نام رضاشاه پهلوی پادشاه ایران اعلام کرد. احمدشاه این اقدام مجلس را مغایر قانون اساسی و غیرمشروع دانست، اما در عمل نتوانست اقدامی برای مقابله با خلع خود انجام دهد. احمدشاه در نهم اسفند ۱۳۰۸ در پاریس درگذشت و در کربلا دفن شد.^[

 

برخی از اتفاقات مهم زمان او

• ۴ تیر ۱۲۸۸ شمسی، انتشار نخستین نشریه زنان در تهران
• مرداد ۱۲۸۸، اعدام شیخ فضل اله نوری
• شهریور ۱۲۸۸، فرار محمدعلی شاه از ایران
• ۲۵ آبان ۱۲۸۸ شمسی، تشکیل مجلس دوم پس از دوره استبداد صغیر
• اردیبهشت ۱۲۹۰، اولتیماتوم روسیه به ایران
• فروردین ۱۲۹۱، به توپ بستن بارگاه امام رضا (ع) توسط نظامیان روسیه
• مرداد ۱۲۹۴، قیام مردم علیه نظامیان انگلیس
• فروردین ۱۲۹۹، قیام شیخ محمد خیابانی در آذربایجان و قیام میرزاکوچک خان در گیلان؛ تقریباً به طور همزمان در بهار سال (۱۲۹۹ه.ش) ۱۹۲۰ میلادی آغاز شد.
• انتشار روزنامه تجدد به مدیریت شیخ محمد خیابانی
• اسفند ۱۲۹۹، کودتای رضاخان پهلوی
• تیر ۱۲۹۳ - وقوع جنگ جهانی اول
• آبان ۱۲۹۶ انقلاب بلشویکی روسیه
• تیر ۱۲۸۷ تأسیس جامعه ملل ^[۵]

 

مرگ

احمدشاه در اسفند سال ۱۳۰۸ ش (۱۹۳۰ م) براثر ورم کلیه در «نویی سورسن» در حومهٔ پاریس درگذشت. جسد او طبق وصیتش به عتبات عالیات حمل و در کنار آرامگاه پدرش محمدعلی‌شاه در کربلا دفن شد.