تاریخ و جغرافیای ایران و جهان

معرفی تاریخ و جغرافیای ایران و جهان همراه با مستندات

تاریخ و جغرافیای ایران و جهان

معرفی تاریخ و جغرافیای ایران و جهان همراه با مستندات

مظفرالدین شاه

دوشنبه, ۱۸ فروردين ۱۳۹۳، ۱۲:۴۵ ق.ظ

مظفرالدین شاه قاجار

مقدمه

ویژگیهای نمایه ای
نام: مظفرالدین میرزا - مظفرالدین شاه قاجار
نام پدر: ناصرالدین شاه قاجار
تاریخ تولد: چهاردهم جمادی الثانی 1269 هـ.ق / چهارم فروردین 1232 هـ.ش
محل تولد: تهران
محل زندگی: آذربایجان - تهران
تاریخ وفات: 24 ذی العقده 1324 هـ.ق / 18 دی ماه 1285 ش
محل دفن: قم
دلیل معروفیت: پنجمین پادشاه قاجار، امضاء کننده فرمان مشروطیت
کلید واژه: مظفرالدین شاه قاجار، ناصرالدین شاه قاجار، محمدعلی شاه قاجار، تاریخ ایران دوره
قاجاریه، مشروطیت و انقلاب مشروطه ، مهاجرت کبری، مهاجرت صغری، امیرنظام گروسی، انگلستان، روسیه،
تهران، آذربایجان ، مجلس شورای ملی، تاریخ معاصر ایران.
مظفرالدین شاه قاجار فرزند ناصرالدین شاه قاجار در چهاردهم جمادی الثانی 1269 ق / چهارم فروردین 1232 ش در تهران به دنیا آمد. وی در آذربایجان و تهران زندگی کرد و در 24 ذی القعده 1324 ق / 18
دی ماه 1285 ش ازدنیا رفت و در قم به خاک سپرده شد. به خاطر اینکه پنجمین پادشاه قاجار است و امضاء کننده فرمان مشروطیت است مشهور است.
خلاصه:
مظفرالدین شاه پنجمین پادشاه قاجار است که درسن چهل و چهار سالگی برتخت سلطنت نشست و به علت امضائی که درحال احتضار ذیل فرمان مشروطیت نمود خود را خوشنامترین شاه قاجار قلمداد کرد.
وی در روز چهاردهم جمادی الثانی 1269 هجری قمری برابر با چهاردهم فروردین 1232 هـ.ش از بطن مادر خود یعنی خانم شکوه السلطنه بدنیا آمد. محل تولد او تهران بوده و نام پدرش ناصرالدین شاه قاجار
است.
قبل از اینکه وی به عنوان ولیعهد انتخاب شود سه تن دیگر از اولاد ذکور خود را به ولیعهدی انقلاب کرد که هرسه در کودکی از دنیا رفتند و تنها اولاد ذکور مظفرالدین میرزا بود که درسن 4 سالگی به  ولیعهدی انتخاب شد. و تحت سرپرستی رضاقلی خان هدایت و صدارت میرزا فتحعلی خان صاحبدیوان و پیشکاری  عزیزخان مکری به ایالت آذربایجان اعزام گردید.
ازدواج و فرزندان: مظفرالدین میرزا در 15 سالگی با تاج الملوک ازدواج کرد و ثمره آن محمدعلی میرزا بود. ولی به خاطر مشکلات و اختلافات تصمیم به طلاق گرفتند. مظفرالدین میرزا قبل و بعد از طلاق زنان دیگری نیز اختیار کرد که قریب 40 فرزند برای او به دنیا آوردند که نیمی از آنها زمان ولایت عهدی وی درگذشتند.
تعلیمات : ازآنجا که ناصرالدین شاه مجبور شد که مظفرالدین میرزا رابه عنوان ولیعهد انتخاب کند و علاقه چندانی به او و مادرش نداشت آنچنان که باید و شاید درامر تعلیم وی نکوشید و افرادی کارآزموده ای را برای تربیت او انتخاب نکرد بنابراین شاه آینده بسیار ساده دل و عیاش و بی بصیرت بارآمد.
حوادث مختلف دوران ولایتعهدی: در مدت طولانی ولایتعهدی مظفرالدین شاه، ناصرالدین شاه به بداهت و عدم کفایت او پی برد و عدم رضایت او در روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه منعکس شده است.
ازجمله حوادث دوران ولایتعهدی مظفرالدین شاه ناآرامی و آشفتگی در آذربایجان بود که مظفرالدین میرزا بی کفایتی خود را در آرام کردن اوضاع آن سامان به اثبات رسانید.
مهمترین واقعه دوران ولایتعهدی در آذربایجان شورش اهالی تبریز در جریان تحریم تنباکو دست که موجب مغضوب شدن امیر نظام گروسی و احضار وی به تهران گردید.
در آخرین سال حکومت ناصرالدین شاه اغتشاشات و ناآرامیهای دیگری به خاطر قحطی و غیره در آذربایجان روی داد که بیش از پیش بی کفایتی شاه آینده را در کنترل اوضاع نشان می داد.
جلوس مظفرالدین شاه برتخت سلطنت: ناصرالدین شاه سرانجام پس از پنجاه سال پادشاهی در روز جمعه هفدهم ذیعقده 1313 هـ.ق در بقعه عبدالعظیم به ضرب گلوله کشته شد.
بعداز این عمل چندعامل دست به دست هم داد تا سلطنت آرام به مظفرالدین شاه انتقال پیدا کند یکی تائید سلطنت مظفرالدین شاه از طرف روس و انگلیس بود، دیگری دشمنی کامران میرزا و ظل السلطان بود که خودشان نیروهای خود را خنثی می کردند و سوم مهارت امین السلطان در برقراری نظم در پایتخت بود.
مظفرالدین شاه روز 25 ذیحجه 1313 ق وارد تهران شد و بعداز مراسم چهل پدر تاجگذاری کرد . اولین مساله ای که شاه بعداز تاجگذاری باآن مواجه بود مساله صدارت اعظمی بود و با وجود تلاش بسیار زیاد امین السلطان برای حفظ موقعیت خود شاه او را کنار گذاشته و امین الدوله به صدارت عظمایی رسید. اما به طور کلی درطول 11 سال سلطنت مظفرالدین شاه صدارت عظمایی در دست امین السلطان و امین الدوله می چرخید. آخرین باری که امین السلطان صدراعظم شد سال 1324 ق بود که بعداز آن عین الدوله به جای وی انتخاب شد و اقدامات سختگیرانه همین فرد بود که مشعل انقلاب مشروطیت را شعله ور تر کرد.
حوادث دوران پادشاهی شماره در مدت سلطنت خود چندبار به فرنگ رفته و برای این کار چون خزانه مملکت خالی بود با دادن امتیازات و گرفتن وامهایی روزبه روز اوضاع ایران را نابسامانتر می کرد. اولین سفر وی تابستان سال 1318 ق بود، دومین سفر سال 1320 ق و سومین سفر بهار سال 1322 ق بود.
بطور کلی درعهد این پادشاه قسمتهایی از ایران جدا شدندو امتیازات مختلفی به دول خارجی داده شد که برخی از آنها عبارتند از: کاسته شدن فیضان رود که در تصفیه سرحدی سیستان و افغان قطع گردید، بحرین علنا خودسرانه زیربار انگلیس رفت، امتیاز راه آهن به روس بانک آلمان، حفر شوش کهنه برای
آثار عتیقه به فرانسه، معاون نفت قصر به انگلیس و... .
ازجمله مهمترین حوادث دوران سلطنت ناصرالدین شاه مشروطیت می باشد. انقلاب مشروطیت بعداز بازگشت ناصرالدین شاه از سفر سوم خود در اروپا شکل گرفت و در آخرین ماههای سلطنت وی به ثمر رسید. ماجرای میسیونوز بلژیکی ، تخریب بانک نیمه تمام روس،‌ به فلک بستن عده ای از تجار و ... مقدمه ای برانقلاب مشروطیت شدند و مهاجرت علما به عبدالعظیم و قم شاه را بیش از پیش تحت فشار قرار داد تااینکه سرانجام روز چهاردهم جمادی الثانی برابر با سیزدهم مرداد 1285 ش فرمانی مبنی بر قبول مشروطیت صادرکرد.
وبه دنبال آن نظامنامه اولین انتخابات مجلس در رجب 1324 به امضای شاه رسید و اولین مجلس شورای ملی در 14 مهر 1285 ش افتتاح شد و نخستین قانون اساسی روز هشتم دیماه 1285 یعنی ده روز قبل از مرگ شاه به امضاء او رسید. خصوصیات مظفرالدین شاه : این پادشاه زاید الوصف ساده لوح، سهل القبول
، متولن الفراج مسخره و مضحله پسند بود. خلوتیان پادشاه از پست فطرتان و پست نژادان و بی اخلاقان انتخاب شده بودند. در عهد این پادشاه هیچ شعبه ای از شعبات دولتی و ملکی اصلاح صورت نگرفت بلکه خرابتر هم شد.
وی علاقه زیاد وی به تقلید از پدر داشت. به تعزیه داری هم راغب بود،‌در امر توپچیگری بی مهارت نبود و دماغش هم از خرافات صاف و پاک نبود. در ضمن خیلی حیان و ترسو بود.
ازنظر مذهبی هرچند شیعه ای مسلمان بود اماعلاقه چندانی به آن نداشت و بیشتر عیاشی و خوشگذرانی را ترجیح می داد.
فعالیتها و اقدامات مظفرالدین شاه : بطور کلی در دوره پادشاهی مظفرالدین شاه وضع اقتصادی و اجتماعی ایران ازهر دوره ای بدتر شد. پادشاه قاجار تنها در فکر حفظ تاج و تخت خود و خوشگذرانیهای خود بود . عدم توانایی او در اداره کشور ، کشور را به صورت ملوک الطوایفی درآورده بود. مهمترین اقدام او
همان امضاء فرمان مشروطیت بود.
در دوره وی نیز مانند پدرش اگر ساخت و سازی صورت گرفت در تهران و کمی نیز در تبریز بود.
وی او این ماشینها را وارد ایران کرد و چند خیابان را نیز سنگفرش کرد و مسیری که ماشینها از شمال تا تهران آورده شدند نیز سنگفرش شدند.
تاثیرات متقابل ----- و محیط او: مظفرالدین شاه از آغاز در دربار بزرگ شد و هرگونه وسایل و امکانات رفاهی را در اختیار داشت و به سبب عدم برخورد با مصائب و سختیها وی پادشاهی جهان و بی تکلف بارآمد و زمانی که به پادشاهی رسید که به پادشاهی رسید آنگونه که باید نمی توانست مملکت را اداره کند.
چون طبع شعرسرایی در خانواده قاجارها رواج داشته مظفرالدین شاه نیز دراین زمینه بیگانه نبوده و اشعاری نیز می سروده است.
وی براوضاع زمان خود تاثیراتی داشته است ازجمله اینکه باتوجه به خصوصیات وی بوده که جو آزادیخواهی و مشروطه فراهم گشته همچنین ارتباط دو بابیگانگان و دول غربی تاثیرات زیادی بر جامعه و محیط او داشته است.
اوضاع عصر وی: ازنظر وضع اجتماعی مظفرالدین شاه در دوره ای زندگی می کرد که در جامعه تقریبا یک دوران قرون وسطایی حکمفرما بود و تعصبات ملی و مذهبی شدید بر روح و فکر اکثریت قریب به اتفاق مردم حکمفرما بود. جامعه ایران مرکب از دو طبقه بود یکی حاکم و دیگری محکوم در طبقه حاکم روحانیت و دولت قرار داشتند و طبقه محکوم بقیه مردم بودند. سطح سواد درجامعه بسیار پایین بود و می توان گفت قریب 97 درصد افراد بی سواد بوده اند.
از نظر اقتصادی بیشتر جامعه ایران روستانشین و کوچ نشین بوده اند. دهقان ایرانی همیشه گرسنه ونیمه برهنه بوده است. وسایل و شرایط کشت و زرع به سراسر کشور یکسان و در مراحل ابتدایی بود. ازنظر صنایع نیز بیشتر صنایع دستی رواج داشت و نیازی به واردات مختلف برای این صنایع نبودو بیشتر مواد
اولیه در داخل تهیه می شود. بازرگانی ایران زیرنظر دولتین روس و انگلیس قرار گرفته بود و هرکدام برای چپاول بیشتر مملکت سعی می کردند از رقیب خود جلوه بیفتند. اگر بخواهیم ترازنامه دوران قاجار و زندگی مظفرالدین شاه را در جمله ای خلاصه کنیم می توانیم بگوئیم این دوران همچون شبی ظلمانی بود که در طی آن چند شعله ازسوی بزرگانی افروخته شد ولی خیلی زود شب پره های دشمن روشنایی آن شعله ها را درجا خفته و خاموش کردند.

وفات : مظفرالدین شاه سرانجام پس از 11 سال حکومت از سالی 1313 تا 1324 در نیمه شب 24 ذی القعده 1324 ق(18 دی 1285 ش) ازدنیا رفت و در قم به خاک سپرده شد و محمدعلی میرزا به جای او به تخت سلطنت
نشست. اوضاع جهانی و منطقه ای دوره مظفرالدین شاه: عصر مظفرالدین شاه عصری بوده که کشورهای استعمارگر  درگوشه و کنار دنیا تلاش زیادی برای بدست آوردن مستعمرات انجام می داده اند. از یک طرف درمنطقه  عثمانی نظر به سرزمینهای دیگر از جمله ایران داشته است و از طرف دیگر روسیه درشمال ایران گاهگاهی به مرزهای ایران تعرض داشته است. انگلستان نیز به نوبه خود از جنوب و جنوب شرق (افغانستان) ایران را تهدید می کرده است و همه این دول برای گرفتن امتیازات مختلف از شاه ایران تلاش زیادی برای نفوذ در دربار ایران داشته اند. بطور کلی این دول فکر منافع خود و چپاول مملکت ایران درعصر مظفرالدین شاه و قبل و بعداز آن بوده
اند.

 

  • رضا آخرتی

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی