چین وچروک هی زمین وتأثیر آبها بر روی آنها

 E  ]

.                                        

 موضوع: چین وچروک هی زمین وتأثیر آبها بر روی آنها

.

 

 

 

 

 

 

 

 

((ففتحا آبواب السماء بماء منهمر و فجرنا الارض عیونا))

(ما هم در های آسمان را گشودیم و سیلابی از آسمان فرو ریختیم و در زمین چشمه ها جاری ساختیم)

زمین شناسان در دهه 1960، به این نتیجه رسیدندکه لایه صلب خارجی زمینپوسته و لایه صلب خارجی گوشته قطعه یکپارچه ای نیست و به12 قطعه بزرگ شکسته شده که به آنها ورقه گفته می شود. خطوط قرمزی که در نقشه جهان است، نشان می دهد که مرزهای همگرا- مرزی که در امتداد آن دو ورقه، با هم برخورد می کنند و کوهها یا پهنه فرورانش را ایجاد می کنند مرزهای واگرا- مرزی که در امتداد آن ورقه ها در جهت مخالف هم حرکت می کنند مانند پشته میان اقیانوسی- مرزهای انتقالی- دو ورقه در امتداد هم می لغزند.بعضی معتقدند که گسل میناب در ایران، از این نوع است و ورقه لوت را بهپهنه فرورانش عمان متصل می کند اما هیچ شاهدی براثبات این مدعا وجود ندارد گسل نهبندان و گسل نایبند از انواع گسلهای امتداد لغز ایران هستند.مرز انتقالی، شبیه برش در سطح پوسته زمین است. این ورقه ها، مانند حرکت بر روی یک نوار نقاله، با سرعت خیلی کمی حرکت می کنند. جریانات همرفتی درگوشته بسیار داغ، دائما ورقه ها را به میزان 5/0 تا 4 اینچ، در سال حرکت می دهد.هنگامی که ورقه ها به هم برخورد می کنند یا از هم دور می شوند، مواد بسیار داغ مذاب که گدازه نامیده می شوند، می توانند از گوشته خارج شوند. به هنگام برخورد ورقه ها، کوهها، دره های عمیق زیر آبی که دراز گودال نامیده می شوند و آتشفشانها ایجاد می شوند. همانطور که کوهها و دره ها شکل می گیرند، بلایای طبیعی از قبیل زمین لرزه ها و فعالیتهای آتشفشانی نیز می توانند روی می دهند که هزاران سال زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است .هنگامی که ورقه ها از هم دور می شوند، زمین پوسته جدیدی را ایجاد می کند. این فرآیند وسط اقیانوسهای بزرگ رخ می دهد. پشته های میان اقیانوسی بزرگترین رشته کوههای ممتد، در جهان هستند. این رشته کوهها به هم مرتبط هستند و حدود 40000 مایل درازا دارند.یکی از این پشته های میان اقیانوسی، پشته میانی اقیانوس اطلس است که همچنان اقیانوس اطلس را عریضتر می کند. همانطور که ورقه ها حرکت می کنند، مواد مذاب گوشته ای که ماگما و گدازه نام دارند، به وسیله سنگهای جدید، شکل گرفته و حفره را پر می کنند. کف اقیانوس اطلس،به وسیله جوانترین پوسته زمین پوشیده شده است. جزیره ایسلند در شمال اقیانوس اطلس نیز توسط همین پشته های میانی اطلس شکل گرفته است.
هر چه از نیمکره غربی به سمت اروپا و آسیا برویم، اقیانوس اطلس بزرگتر می شود و از سوی دیگر اقیانوس آرام کوچکتر و کوچکتر می شود، این به این دلیل است که ورقه های آمریکای شمالی و جنوبی به سمت غرب یعنی به سمت آسیا و استرالیا حرکت می کنند.
ورقه های آمریکای شمالی و جنوبی، با ورقه چگالتر و نازکتر اقیانوس آرام برخورد می کنند. این عملکرد باعث می شود که ورقه اقیانوسی به درون گوضشته نفوذ کرده و تخریب شود. به چنین مرزی که در آن ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای رانده شده و تخریب می شود، پهنه فرورانش گفته می شود.ناحیه اقیانوس آرام نسبت به سایر مناطق زمین، دارای فعالیتهای زمین لرزه ای و آتشفشانی بیشتری است. به این دلیل به تمامی آتشفشانهای این ناحیه، لقبی تحت عنوان حلقه آتش داده شده است.هنگامی که ورقه سبکتر و کم چگالتر قاره ای بر روی ورقه اقیانوسی رانده می شود، یک پهنه فرورانشی شکل می گیرد. از آنجایی که پوسته اقیانوسی خمیده شده و به زیر رانده می شود، در محل برخورد، درازگودال عمیقی شکل می گیرد. این درازگودالها، پست ترین مناطق در پوسته زمین هستند.
یک درازگودال، به میزان 1 مایل عمیقتراز بلندی کوه اورست است. همانطور که ورقه اقیانوسی به داخل گوشته فرومی رود، بخشهایی از آن ذوب می شوند و سنگهای گوشته را نیز ذوب می کنند. این مواد در گوشته به سمت بالا حرکت می کنند. این سنگهای مذاب که ماگما نامیده می شوند،به سطح زمین می رسند چون نسبت به سنگهای اطرافشان چگالی کمتری دارند. اگر ماگما به سطح زمین برسد، آتشفشان شکل می گیرد.
همانطور که سنگهای گوشته ذوب می شوند، ماگما را شکل می دهند. ماگما در اتاقکهای ماگمایی جمع می شود و از آنجایی که چگالی آن کمتر از سنگهای اطرافش است، به سمت بالا حرکت خواهد کرد. فشار ماگما باعث ایجاد ترکهایی در سنگهای بالایی می شود، سپس ماگما به درون این ترکها وارد می شود. این فرآیند هزاران بار تکرار می شود تا ماگمابه سطح آورده شود.اگرماگما به سطح زمین برسد، آتشفشان شکل خواهد گرفت. هنگامی که ماگما به سطح زمین می رسد، گدازه نامیده می شود.
همانطور که آتشفشان فوران می کند، ممکن است یک کوه ایجاد شود. در ضمن هر فوران، گدازه همراه با خاکستر و سایر مواد آذرآواری باعث افزایش ارتفاع کوه می شود. کوه دماوند، مرتفع ترین قله الرز نیزبه همین طریق شکل گرفته است.
این مقطع عرضی از زمین، در نیمکره جنوبی است. نقشه یک پهنه فرورانش را نشان می دهد،که بین پهنه فرورانش کوههای آند که در سرتاسر ساحل غربی آمریکای جنوبی امتداد دارد، درازگودال پریو- شیلی را در حاشیه غربی آمریکای جنوبی ایجاد کرده است. این پهنه همچین به شما نشان می دهد که پشته میان اقیانوسی اطلس، اقیانوس اطلس را گسترش می دهد و عریضتر و عریضتر می کند. مقطع عرضی در عمل دو فرآیند را نشان می دهد:
پوسته قدیمی در یک پهنه فرورانش تخریب می شود.
.پوسته جدید، پشته میان اقیانوس اطلس را ایجاد کرده است.

خط صورتی رنگ در نقشه اقیانوس آرام، درازگودالهای عمیق اقیانوسی را نشان می دهد. این درازگودالها، پست ترین نقاط در پوسته زمین هستند. درازگودال ماریانا در شمال گینه نو، عمیق ترین ناحیه در سطح زمین با عمق 201/36 فوت از سطح آب دریاست. درازگودال ماریانا، 173/7 فوت، عمیقتر از ارتفاع کوه اورست است.
درازگودالها تقریبا همه اقیانوس آرام را احاطه کرده اند. برخی از آنها عبارتند از: آلئوتیان، پرو- شیلی، کوریل و دراز گودال ژاپن.
درازگودالها در مناطقی که ورقه های قاره ای و اقیانوسی با هم برخورد می کنند، به وجود می آیند. درازگودال جاوه در اقیانوس هند، عمیق ترین محل این اقیانوس است که 442/24 فوت از سطح دریا عمق دارددر این نوع حرکت، پوسته جدید ایجاد یا تخریب نمی شود، زیرا دو ورقه ی مجاور، در کنار هم می لغزند، بنابراین ، عملاً در این محل ها گس های متعددی وجود دارد و زلزله های مکرری رخ می دهد..
در سال 1965 ، توزوویلون ، زمین شناس کانادایی با مطالعه در این نوع گسل های امتداد لغز و بزرگ، کمربندهای فعال زمین را به هم ارتباط داد و برای نخستین بار، ایده ی وجود ورقه های تشکیل دهنده ی لیتوسفر زمین ومرز آنها را عنوان کرد. زمین ساخت ورقه ای و پراکندگی زلزله ها : در سال 1968 ، یعنی در همان زمان که نظریه ی زمین ساخت ورقی ارائه شد، سه زلزله شناس، مقاله ای منتشر کردند که نشان می داد چگونه نظریه ی مذکور با توزیع نقاط زلزله خیز جهان هماهنگی دارد..
حفاری در بستر اقیانوس :‌در فاصله ی سال های 1968 تا 1983 ، حفریاتی در 1092 نقطه ، در میان رسوبات بستر اقیانوس ها صورت گرفته است..
اندازه گیری های انجام شده در اقیانوس ها، نشان می دهد که سرعت رسوب گذاری، چیزی در حدود یک سانتی متر در یک هزار سال است . اگر قرار بود که بستر اقیانوس ها بسیار قدیمی باشد، بایستی رسوباتی به ضخامت چندین کیلومتر در آن ها یافت می شد، حال آن که حداکثر ضخامت رسوبات بیشتر از چند صد متر نشان داده نشداگر یک سیب را مدتی نگه دارید ، در سطح آن چین و چروک ایجادمیشود ، و پوسته آن صافی خود را از دست میدهد کره زمین و سایر سیارات از خورشید جدا شده اند آنها ابتدا گرم و سوزان بودند ، که به تدریج سرد شده ، و به وضع امروزی خود رسیده اند برخی از دانشمندان عقیده دارند ، که فرورفتگی ها و برجستگی های زمین هنگام سرد شدن به وجود آمده است . یک نقشه جهان نما بردارید و قاره آمریکای جنوبی و آفریقا را بررسی کنید آیا به نظرتان نمیرسد ، که آمریکا در برزیل به طرف راست پیش رفته است ؟ آیا گمان نمی کنید ، که با کنار هم گذاشتن آفریقا و آمریکا قاره واحدی به دست می آید؟ این همان سئوالی است ، که یک دانشمند آلمانی بنام آلفرد وگنر از خود کرد او نوشت : هرکسی که کناره های متقابل به هم آمریکای جنوبی و آفریقا را بررسی کند از دیدن اینکه خط ساحلی دو قاره کاملا" شبیه یکدیگرند ، تعجب خواهد کرد و ملاحظه اینکه هر پیش رفتگی برزیل مقابل فرورفتگی در آفریقا ست ، هر پژوهشگری را به شگفتی واخواهد داشت. همچنین الفرد وگنر گیاهان و حیوانات محلی آمریکای جنوبی و آفریقا را که قبلا" به وسیله زیست شناسان و طبیعی دانان کشف و بررسی شده بود ، با هم مقایسه کرده و متوجه شباهت عجیب آنها شد و این مطلب نیز باعث گشت ، که او فکر کند این دو قاره در گذشته های دور قطعا" به هم متصل بوده اند و بعدها از هم جدا شده اند . آلفرد فرضیه ای بنیاد نهاد که به موجب آن در روزگاران پیشین تمام قاره های جهان به هم چسبیده و تشکیل یک قاره را داده بودند این قاره بزرگ رودخانه ها و دریاچه هایی نیز داشته است ، که بعدها چین و چروکهایی در آن ایجاد شده و به چند قاره تقسیم گشته است ، و در نتیجه آمریکای جنوبی از آفریقا جدا شده و شروع به دور شدن از آن کرده است آمریکای شمالی نیز از اروپای مرکزی جدا شده و بطرف مغرب رفته است و بالاخره قاره ها به صورتی که امروز می بینیم در آمده اند . آیا حق با آلفرد وگنر است؟ نمی دانیم امروزه این عقیده فرضیه ای بیش نیست ولی با توجه به نقشه جهان نما کناره قاره ها مویّد این تئوری است ، و بررسی گیاهان و جانوران بومی در کناره های متقابل دو قاره نیز این موضوع را تایید میکند ، و در ضمن قشر زمین هم هنوز به حرکت و جابجایی خود ادامه میدهد.به گفته برخی از جغرافی دانان زمین دارای هفت قاره است. برخی دیگر از دانشمندان جغرافیایی تعداد قاره های سطح زمین را به دلیل در نظر گرفتن قاره ی اور آسیا که شامل دو قاره ی اروپا و آسیا می گردد، شش قاره عنوان می کنند.بزرگ ترین قاره آسیاست . آفریقا از نظر وسعت در مقام دوم قرار دارد . قاره های دیگر به ترتیب وسعت عبارتند از آمریکای شمالی ، آمریکای جنوبی ،قطب جنوب ،اروپا و اقیانوسیه است قاره ها چه ویژگی هایی دارند ؟

قاره ها همه ی خشکی های سطح زمین را در بر می گیرند. این خشکی های بزرگ دشت ها و کوهستان ها، بیابان ها و دریاچه ها را در خود جای داده اند.مردم شهرها را در قاره ها می سازند تقریباً  تمام مردم زمین روی قاره ها زندگی می کنند. بیشتر مردم در آسیا و بقیه در دیگر قاره های سطح زمین جمع شده اند.حاشیه ی یک قاره در ارتباط مستقیم با اقیانوس است . لبه ی  قاره می تواند هم صاف و هموار ، و از یک ساحل شنی تشکیل شده باشد، و هم می تواند به صورت صخره ای و پرشیب باشد . لبه ی قاره ها به سمت پایین و زیر دریا سرازیر می شوند .

قاره ها چگونه پدید آمده اند؟

زمین شناسان معتقدند که میلیون ها سال پیش زمین تنها از یک قاره تشکیل شده بود . آنان نام این قاره عظیم را «پانگه آ» گذارده اند. پانگه آ درحدود200000000 سال پیش به دو قاره تقسیم شد. زمین شناسان نام های «گندووانا» و «لورازیا» را برای این دو قاره برگزیدند.

قاره ها چگونه حرکت می کنند ؟

قاره ها به خاطر این که از صفحات بزرگ تشکیل شده اند،می توانند حرکت کنند. این صفحات به اطراف خود حرکت می کنند.قاره ها روی این صفحات واقع شده اند. این صفحات روی لایه ای از مواد سنگی مذاب و داغ حرکت می کنند.در برخی از مکان ها صفحات دچار شکستگی می شوند، در بعضی جاها این صفحات از هم دور می شوند . یکی از مکان هایی که جدا شدگی صفحات اتفاق می افتد درکف اقیانوس اطلس واقع شده است . سنگ های داغ مذاب در شکستگی کف اقیانوس به آرامی به سمت بالا حرکت می کنند، هنگام خروج این سنگ های داغ، سرد شده و سخت می گردد، در این صورت کف دریایی جدیدی رابه وجود می آورد .به خاطر این که بستر جدیدی در کف دریا اضافه می شود، اقیانوس اطلس وسیع تر می گردد. در نتیجه ی این فرایند است که اروپا و آمریکا به آرامی از هم دور می شوند.در این تصویر نحوه ی دور شدگی صفحات زمین و خروج مواد مذاب دیده می شود..

اقیانوسها

براساس اطلاعات به دست آمده از ماهواره های فضایی ، بزرگترین گسستگی ایجاد شده در پوسته زمین در دهه های اخیر، می تواند منجر به پیدایش اقیانوسی جدید در قاره آفریقا شود. زمین شناسان بر این باورند که این شکاف که سپتامبر سال گذشته در پوسته زمین ایجاد شد، سرانجام با رسیدن به دریای سرخ ، سبب مجزا شدن بخش وسیعی از اتیوپی و اریتره از سایر قسمتهای قاره آفریقا خواهد شد. این شکاف به طول 60کیلومتر با وقوع زمین لرزه ای در سپتامبر سال گذشته ایجاد شده است..

مشاهدات پیگیر دانشمندان و محققان حاکی از آن است که این شکاف همچنان با سرعتی بی نظیر در حال گسترش است که می تواند بیانگر وقایعی در اعماق زمین باشد. منطقه ای که در آنجا صفحات زمین ساختی (تکتونیکی) تشکیل دهنده قاره آفریقا از صفحات زمین ساختی عربستان جدا شده و در نتیجه سبب کشیدگی و نازک شدن پوسته زمین در این منطقه خواهد شد. با پیدایش چنین شکافهایی در پوسته زمین ، تخته سنگهای گداخته و ذوب شده از اعماق به سطح زمین راه می یابد و با سخت شدن این مواد در معرض هوا قطعه جدیدی از بستر اقیانوس ها شکل می گیرد. اگر این شکاف در پوسته زمین گسترش یابد، در مدت زمانی حدود یک میلیون سال ، قسمت شمالی آفریقا از سایر بخشهای این قاره جدا خواهد شد و دانشمندان معتقدند با ادامه این فرآیند سرانجام اقیانوس جدیدی شکل خواهد گرفت که با اتصال به دریای سرخ جریان آب به آن راه خواهد یافت. دانشمندان با بهره گیری از ابزارهایی که نسبت به ارتعاش از حساسیت بالایی برخوردار هستند، سنجش عوامل موثر در سطح زمین و تصاویر گرفته شده از ماهواره های فضایی و آژانس فضایی اروپا، وقوع این پدیده را در اعماق زمین تحت بررسی قرار داده اند. آنها با جمع آوری این اطلاعات به نقشه دقیق و جامعی در این خصوص دست یافته اند. از سال 1970 تاکنون ، ایجاد چنین شکافی در پوسته زمین بزرگ ترین گسستگی در سطح کره زمین بوده است و این نخستین بار است که محققان توانسته اند از تصاویر ارسالی از ماهواره های فضایی برای دستیابی به اطلاعاتی درباره مراحل اصلی و بنیادی و نحوه ایجاد چنین شکافهایی دست یابند. تغییر در صفحات زمین ساختی کره زمین پدیده ای است که دریک دوره زمانی 2 میلیون ساله بتدریج به وقوع پیوسته است و هر چند وقت یکبار وقوع زمین لرزه ها و انفجارهای آتشفشانی از وقوع شکاف و فروپاشی تخته سنگها در اعماق زمین خبر می دهند. این پدیده مشابه که سال گذشته به وقوع پیوسته است شکافی 60 کیلومتری در یک گسل ایجاد کرده است. که از اتیوپی به سواحل جنوبی دریای سرخ می رسد. کار روی روشهای جدیدی که بر مبنای اطلاعات ارسال شده از ایستگاه های فضایی عمل می کنند، جزییات چگونگی وقوع این پدیده را بخوبی نمایان خواهد کرد..

آگاهی‌های انسان درباره اقیانوس‌ها ، و به خصوص کف آنها ، تا سالهای اخیر به همان اندازه آگاهیهای او از سیاره‌های دیگر بوده است. حتی آنچه امروزه اخترشناسان درباره سطح ماه می‌دانند.

اگر جریانهایی برای انتقال اکسیژن وجود نداشت، اکسیژنی که از هوا جذب می‌شد، نمی‌توانست به اعماق دریا نفوذ کند و در نتیجه بر اثر کاهش مقدار اکسیژن ، ادامه حیات در اعماق دریا امکان‌پذیر نبود. در واقع ، معلوم شده است که اکسیژن در عمیق‌ترین نقاط دریا نیز دارای غلظت مناسبی است. وجود اکسیژن در این نقاط فقط با این تصور قابل توضیح است که در اقیانوس مناطقی وجود دارد که آبهای سطحی سرشار از اکسیژن را به طرف پایین می‌کشد. علت پیدایش این جریانهای قائم اختلاف دماست..

آب سطحی اقیانوس در نواحی قطبی سرد می‌شود و بنابراین به طرف پایین کشیده می‌شود. این جریان دائمی ‌آبی که به پایین کشیده می‌شود، در سراسر بستر اقیانوس انتشار می‌یابد. بنابراین ، حتی در مناطق استوایی ، آب اعماق اقیانوس بسیار سرد و دمای آن نزدیک نقطه انجماد است. آب سرد اعماق اقیانوس عاقبت به طرف سطح آب بالا می‌آید، زیرا جای دیگر برای رفتن ندارد. آب ، پس از آنکه دوباره به سطح اقیانوس رسید، گرم و به طرف قطب شمال یا قطب جنوب کشیده می‌شود و در آنجا دوباره به طرف پایین کشانده می‌شود.

حیات در اعماق اقیانوس

شگفت‌انگیز است که در عمق دریا نیز حیات وجود دارد. تقریبا تا یک قرن پیش تصور می‌شد که حیات در اقیانوس‌ها محدود به مناطق سطحی آنها است. مدیترانه ، مرکز اصلی تمدن متمادی ، در واقع در قسمتهای بسیار عمیق نسبتا عاری از حیات است، اما اگر چه این دریا نیمه کویر ، یعنی گرم و کم اکسیژن است. ادوارد فوربر (Edward Forber) ، طبیعی‌دان انگلیسی ، در دهه 1840 از عمق 2100 متری آن توانست ستاره دریایی زنده به دست آورد.

سپس معلوم شد که کابل تلگرافی که در سال 1860 از کف دریای مدیترانه از عمق 1600 متری گذرانده بودند، از مرجانها و گونه‌های دیگر پوشانده شده است. دنیای زندگی زیر آبی به هیچ وجه منطقه وهم‌آور سکوت نیست. هیدروفون Hidrophen یا گوشی زیر آبی در سالهای اخیر نشان داده است که صداهای تیک تیک ، خرخر ، ناله و صداهای دیگر موجودات دریایی به قدری زیاد است که سرسام‌آورتر از شلوغترین مکانهای روی خشکی است. میزان نفوذپذیری آب در زمین به جنس خاک و شیب زمین بستگی دارد.

آب ها به درون خاک های ماسه ای بهتر از خاک های رسی نفوذ می کنند. به علت جاذبه ی زمین آب ها به آرامی در دل خاک نفوذ می کنند تا به یک سطح نفوذناپذیربرسند.